تاثیر یوگای جامع بر بیماران مبتلا به ام اس
-
لیلی فرخ زاد
- 1402-05-28
مالتیپل اسکلروزیس(ام اس )یک بیماری ناتوان کننده مغز و نخاع (سیستم عصبی مرکزی) است. در این بیماریسیستم ایمنی بدن به غلاف محافظ (میلین) که فیبرهای عصبی را پوشانده حمله می کند و باعث ایجاد مشکلات ارتباطی بین مغز و بقیه بدن می شود. سرانجام این بیماری می تواند باعث آسیب دائمی یا تخریب اعصاب شود. علائم و نشانه های بیماری ام اس بسیار متفاوت است و به میزان آسیب عصبی و اینکه کدام اعصاب تحت تأثیر قرار می گیرند بستگی دارد. برخی از افراد مبتلا به ام. اس شدید ممکن است توانایی راه رفتن به طورمستقل یا به طور کلی را از دست بدهند،در حالی که برخی دیگر ممکن است مدت طولانی بهبودی را بدون هیچ گونه علائم جدید تجربه کنند.
هنوز درمان قطعی برای مالتیپل اسکلروز وجود ندارد. اما درمان ها می توانند به بهبودی در حملات ، اصلاح دوره بیماری و مدیریت علائم کمک کنند. این بیماری می تواند علائم مختلفی را برای بیمار ایجاد کند. در اکثر موارد، در ابتدا عوارض بیماری ام اس به تناوب ایجاد شده و بر طرف می شوند. با گذشت زمان، بعضی از این علائم ماندگار شده و می توانند ناتوانی فرد را به همراه داشته باشند.
یوگای جامع از حالت های بدنی، ورزش های تنفسی، آرامش و مراقبه استفاده می کند تا بهترین حالت سلامت جسمی و روانی را به فرد منتقل کند. یوگا یک فعالیت محبوب و ایمن برای افراد مبتلا به ام اس است. به عنوان نوعی ورزش، یوگا از نظر بهبود تعادل، قدرت و انعطاف پذیری، مزایای قابل مقایسه ای با فعالیت هایی مانند پیلاتس یا شنا دارد. با این حال، با یوگا، عناصر آرامش و هوشیاری نیز وجود دارد که نشان داده شده است استرس و افسردگی را بهبود می بخشد. از این رو نباید تأثیر یوگا در ام اس را دست کم گرفت.
یوگای جامع به عنوان یک پکیج کامل از تمرینات بدنی (آسانا) ، تمرینات تنفسی (پرانایام) ، مراقبه ، تغذیه ، یاما و نیاما ، یوگانیدرا (تجسم خلاق) می تواند باعث افزایش سلامت عمومی اعم از جسمی و روانی شود که بیماران مبتلا به ام اس نه تنها از این قاعده مستثنی نیستند بلکه به دلیل شرایط ویژه خود چندین برابر افراد سالم از مزایای این نوع یوگا بهره مند خواهند شد.
در حالی که می توان فواید جسمی یوگا را مشاهده و اندازه گیری کرد، بسیاری از کارشناسان معتقدند فواید دیگری نیز وجود دارد که حتی فراتر از این نیز هستند.
دیوید سایمون، متخصص مغز و اعصاب و مدیر عامل و مدیر پزشکی مرکز رفاهChopra در کارلسباد، می گوید:"ما به یوگا به عنوان یک فناوری برای کاهش تلاطم جسمی و روانی، آرام کردن ذهن و کاهش استرس نگاه می کنیم. تمرکز ما بر کاهش علائم بیماری های عصبی با تغییر در ارتباط بیمار با آن ها است. هنگامی که افراد مبتلا به درد مزمن استرس خود را با استفاده از یوگا و مدیتیشن کاهش می دهند، توانایی خود را در تعدیل درد و رنج می یابند."
مرکز Chopraبا بسیاری از افراد مبتلا به MSو سایر بیماری هایی که باعث درد عضلانی-اسکلتی می شوند کار می کند. به گفته دکتر سایمون، افراد مبتلا به درد مزمن معمولاً تنش را در جاهایی که ناراحتی دارند، به عنوان راهی برای کنترل آن نگه می دارند. دکتر سایمون می گوید، بخشی از محدودیت آن ها به دلیل درد فیزیولوژیکی است اما این تنگی عضله یکی دیگر از عوامل مؤثر است. یوگا به آن ها می آموزد که در کجا درد را تحمل می کنند، در آن نواحی نفس می کشند و انعطاف پذیری خود را گسترش می دهند تا بتوانند تنش را آزاد کنند. همچنین یوگا برای کاهش خستگی و کنترل اسپاسم بسیار عالی است، زیرا به کل سیستم - ذهن و بدن انرژی می بخشد.
در سال های اخیر به موضوع نوروپلاستیسیته (انعطاف پذیری نورونی) –ظرفیت یا سازگاری مغز- به دلیل اهمیت عملی آن، توجه زیادی شده است؛ تغییر مغز ما به معنای واقعی کلمه می تواند زندگی ما را تغییر دهد.
نوروپلاستیسیته بدان معنی است که مغز ما ماهیتی ثابت نیست و در عوض بسیار پویا و سازگارپذیر- انعطاف پذیر- است و همراه با تجارب ما تغییر می کند . مغز به منظور بهینه سازی تعامل انسان با جهان ، پیوسته ارتباطات عصبی خود را بازسازی می کند . این امر عمدتا در سطح بیولوژیکی با نوسانات در اتتقال دهنده های عصبی رخ می دهد (انتقال هورمون ها و مولکول ها در میان نورون ها) . چیزی که ما آن را نوروپلاستیسیته می نامیم زمانی رخ می دهد که ارتباط بین مناطق مغز و یا تراکم سلول ها در ناحیه خاصی از مغز تغییر می کند . یوگا از نوروپلاستی مغز بهره می برد هنگامی که فرد با کنار گذاشتن الگوها ، عادات معمولی خود را به چالش می کشد و ذهن خود را از راه هدفمند هدایت می کند مسیرهای عصبی خود را اصلاح می کند . یوگا از توجه ذهنی برای هماهنگ کردن جنبه های مختلف عملکرد مغز استفاده می کند و ذهن را قدم به قدم راهنمایی می کند تا باورها، دیدگاه ها و رفتارهای اصلی را مجددا بررسی و بازسازی کند. نکته جالب توجه این است که این روش (ذهن آگاهی ) در روانشناسی که نسبت به یوگا دانشی بسیار جدید می باشد نیز بسیار مورد توجه قرار گرفته و به کار برده می شود.
در یوگا فرد می آموزد که از توجه آگاهانه خود مانند تیغه ای استفاده کند که بهم ریختگی های ذهن را برش می دهد این امر امکان میدهد تا به اطلاعات مهم مرتبط با اهداف خود پی برد و اطلاعات غیر ضروری را حذف کند . به عنوان مثال زمانی که فرد در حین یوگا تمرکزش را روی تنفس خود قرار می دهد و به علامت های بدنش توجه می کند ذهن خود را بیشتر باطالاعات مرتبط با تنفس مشغول می سازد. توجه منظم ذهن آگاهانه باعث تغییر چگالی ماده خاکستری در نواحی مختلف مغز از جمله اینسولا می شود ناحیه ای که در پردازش سیگنال های داخلی بدن دخیل است.
یوگای جامع به تغذیهی افراد نیز توجه ویژه ای دارد .غذایی که می‌خوریم روی بدن و احساسات و حتی ذهن ما اثر می‌گذارد. باید به کیفیت طبیعی غذایی که می‌خوریم توجه کنیم تا فعالیت‌های ما به مرور دچار اختلال نشود. غذاهای ناسالم و ناهماهنگ گوارش و بافت‌های بدن ما را با تجمع و انباشتگی رسوبات دچار اختلال می‌کند و انرژی ما و حرارت گوارشمان را تحلیل می‌برد.
آیورودا همچون دیگر دانش‌های شرقی جهان را از منظر عملکرد عناصر بررسی می‌کند و کیفیاتی همچون سنگینی و سبکی - خشکی و تری - سردی و گرمی را در عملکرد انسان‌ها مؤثر می‌داند.
شناخت عناصر و طبایع و قوانین آن به ما کمک می‌کند تا در فعالیت‌های روزانه و همینطور تمرین‌های فیزیکی و ذهنی یوگا، کیفیتی بهتر داشته باشیم و صدای بدنمان را بهتر بشنویم.
پاکسازی و روزه‌داری به‌عنوان راهکاری طبیعی می‌تواند ارتباط ما را با بدنمان بهبود بخشد اما برای روزه گرفتن باید به آمادگی بدن توجه داشته باشیم و بگذاریم ابتدا بدنمان آن را اعلام آمادگی کند.
با آموختن و رعایت اصول آیورودا و آشنایی با دوشاها هر فردی می تواند با خوردن غذاهای سازگار با دوشای خود از ابتلا به بیماری ها پیشگیری کرده و افراد مبتلا به ام اس نیز می توانند با خوردن غذاهای مناسب با دوشای بدن خود و امساک از خوردن غذاهای سرد به روند بهبود خود کمک موثری کنند.
مراقبه نیز به عنوان یک بخش دیگر از یوگای جامع بر بهبود بیماران مبتلا به ام اس موثر است. مراقبه یا مدیتیشن به معنای تفکر عمیق است، ولی امروزه این واژه بیشتر از تأمل، با معنای تمرکز کاربرد دارد. بنابراین مراقبه را می‌توان مجموعه‌ای از تمرکز، نگاه به درون و آرامش روحی دانست. مراقبه عمدتاً با یافتن آگاهی، تغییر آگاهی و رسیدن به آرامش سر و کار دارد. این روزها به دلیل افزایش مشغله فکری افراد و برنامه‌های فشرده زندگی، سطح استرس و اضطراب افزایش یافته است و روش‌هایی مانند مراقبه که بر کاهش این مشکلات نقش مؤثری دارند، محبوبیت بیشتری یافته‌اند.
انسان ها غالبا تمایل دارند سیستم های زندگی را با توجه به نیازها و سیستم های اعتقادی حاکم بر زمان هایی که در آن زندگی می کنند تفسیر کنند. در حال حاضر در عصری زندگی می کنیم که صحت و درستی را در اولویت قرار می دهد . بنابراین بر مولفه های مادی و مکانیسم های زندگی تاکید می کنیم( ممکن است به همین دلیل هم توجه به یوگا امروزه بیشتر و بیشتر شده است ) . دانشمندان علوم اعصاب طی چند دهه گذشته در این رویکرد پیشرفت های زیادی داشته اند و آنها می توانند ارتباطات بین عملکردهای روانشناختی خاص و فعالیت د رمناطق خاص مغز را توصیف کنند . به عنوان مثال تحقیقات در سال های اخیر شبکه قابل انعطافی از اتصالات مغزی موسوم به شبکه حالت پیش فرض (DMN)را مشخص ساخته اند که تا حد زیادی وظیفه تولید حس در مورد ایگوی ما را بر عهده دارد زمانی که DMNفعال گردد نشخوار ذهنی نیز شروع می شود. هنگام یوگا و مدیتیشن افراد این افکار را مشاهده می کنند و با آموزش توانایی کنترل افکار خواهند توانست نشخوارهای ذهنی را کاهش می دهند (می دانیم که اغلب نشخوار ذهنی در افراد مبتلا به ام اس از دیگران بسیار بیشتر و آزاردهنده تر است) بنابراین یوگا می تواند ابزاری باشد که اهداف علوم اعصاب را از طریق هدایت افکار و کنترل ذهن محقق سازد.
مراقبه می‌تواند سطح کورتیزول (هورمون استرس) را کاهش دهد و به آرامش بیشتر افراد کمک کند. تکرار یک مانترا (یک کلمه یا عبارت) در هنگام مدیتیشن نیز می‌تواند اثرات آرام‌بخشی داشته باشد و با تمرکز روی مانترا، می‌توان ذهن را از افکار منحرف‌کننده دور کرد.
واضح است هر اقدامی که باعث کاهش استرس و افزایش آرامش در افراد شود گام بزرگی در روند بهبود بیماری ام اس است زیرا که تمامی تحقیقات نقش آرامش را در درمان بیماری ام اس تایید کرده اند.
در مطالعه ای محققان دانشگاه ایالتی اوهایو، افراد مبتلا به بیماری ام اس که چهار هفته تحت تمرین مدیتیشن قرار گرفته بودند دارای کنترل احساسی بهتر و فکرکردن سریع‌تر بودند.
بیماری ام اس بیماری است که در آن، سیستم ایمنی به مغز، نخاع و عصب بینایی حمله می‌کند. این مسئله موجب اختلال در ارتباطات مغز و بین مغز و بدن شده و در نتیجه مشکلات جسمی و فکری تشدید می‌شود.
در این مطالعه، ۴۷ زن و ۱۴ مرد مبتلا به بیماری ام اس از لحاظ کنترل هیجانی، سرعت فکری و حافظه کوتاه مدت مورد آزمایش قرار گرفتند. به مدت چهار هفته، شرکت کنندگان مطالعه به سه گروه تقسیم شدند. یک گروه تحت تمرین مدیتیشن قرار گرفتند؛ گروه دوم تمرین کامیپوتری شناختی با هدف توجه بر تمرکز دریافت کردند؛ و گروه کنترل که هیچ تمرینی دریافت نکردند.
محققان دریافتند گروه دریافت کننده تمرین های مدیتیشن بیش از دو گروه دیگر قادر به کنترل احساسات شأن بوده و نگرانی شأن کمتر بود. همچنین گروه مدیتیشن در انجام تست‌های فکری به مراتب بهتر و سریع‌تر عمل کردند.محققان معتقدند تمرین مدیتیشن با افزایش سرعت در آگاهی از تغییرات، موجب تقویت حافظه کوتاه مدت کاری شرکت کنندگان می‌شود.
تنفس، روش دم و بازدم يکي از مهم‌ترين موضوعات، هنگام انجام تمرينات و حرکات ورزشي هستند. تنفس صحيح و درست مي‌تواند انرژي زيادي را براي بدن حفظ کند و همچنين بدن را سالم‌تر نگه دارد، در حالي که روش غير صحيح آن مي‌تواند انرژي زيادي از بدن بگيرد و به سلامت بدن آسيب وارد کند. تنفس صحيح همچنين موجب مي‌شود تا انتقال و تامين خون از قلب به رگ‌هاي بدن، بهتر و مرتب‌تر انجام پذيرد. اين موضوع به عملکرد بهتر سيستم لنفاوي انسان نيز کمک مي‌کند. البته فراموش نکنيد که نوع هوايي که تنفس مي‌کنيد نيز بسيار مهم است. هواي تنفس شونده، به ويژه هنگام انجام تمرينات و حرکات ورزشي، بايد پاک و غيرآلوده باشد.
پرانایاما یا کنترل نیروی حیاتی بخشی تفکیک‌ناپذیر از یوگاست پرانایاما گسترش آگاهی در سطوح ظریف وجود است.استفاده از پرانایاما جهت پاکسازی حواس و ذهن از انباشتگی‌های احساسی، هیجانی اجتناب‌ناپذیر است.پرانایاما اصلی‌ترین مدخل جدایی ذهن از محسوسات است.
با آموختن تکنیک های تنفس در پرانایاما ماهیچه‌ها نیرومندتر شده ، حس شادی و نشاط افزایش پیدا می کند. با پرانایاما می توان به هیجانات غیرطبیعی و افسردگی پایان داده و فعالیت دو نیم‌کره مغز را هماهنگ کرد. با پرانایاما می توان جایگاه واقعی آسانا را کشف و آن را کامل کرد.پرانایامای یوگای جامع در سطوح مختلف، کاملاً منطبق با زندگی امروز و شرایط ذهنی-بدنی پرتوجویان آموزش داده می‌شود.
یکی دیگر از بخش های جالب و مفید یوگای جامع یوگانیدرا است .یوگانیدرا پیشرفت در آموزش، رسیدن به خواسته‌ها، تغییر رفتارهای ذهنی، رها شدن از عادت‌های نادرست، عبور از ترس‌ها، کسب اعتماد به‌نفس، شناخت هدف و قصد در زندگی و ... است.
یوگانیدرا (بازآموزی ذهن) تکنیکی نیرومند و باستانی است که از طریق نزدیک شدن به وضعیت آلفا و آرامش عمیق و رسیدن به محدوده‌ی ناخودآگاه و نیمه خودآگاه، امکان تغییر بسیاری از الگوها و داده‌های ذهنی که باورها و عادات ما را می‌سازند را فراهم می‌نماید.
همچنین دوره تخصصی یاما و نیاما در یوگای جامع با استفاده از تکنیک‌های کارآمد و کاربردی و با تمریناتی ساده به آموزش این قوانین می‌پردازد:
معصومیت، راستی، درستی، رهایی از تمایلات و وابستگی،
پاکیزه ماندن، قناعت، ریاضت، مطالعه و شناخت، رضایت و تسلیم
تجربه دوره‌ی یاما و نیاما برای پرتوجویان، تحول زیبای زندگی خواهد بود و آرامش و سلامت روان را برای افراد به ارمغان خواهد آورد.
شرکت در کلاسهای یوگا و حضور در جمع دوستان باعث می شود تا افراد مبتلا به ام اس از انزوای خود خارج شده و از ارتباط و همصحبتی با دوستان و مربی های خود لذت ببرند و روحیه بهتری داشته باشند همچنین با انجام حرکات آسانا و پیشرفت هایی که با تداوم در این تمرینها کسب می کنند اعتماد به نفس بیشتری پیدا کرده و برای انجام تمرینات بعدی تشویق می شوند .
یوگا دانشی وسیع است و با حوزه های مربوط به آگاهی و هوشیاری مرتبط است یکی از ویژگی های شگفت انگیز یوگا این است که فرد در هر شرایط و هر سنی که باشد یوگا می تواند به او کمک کند چه سالم باشد یا بیمار ، کودک ، مسن یا جوان، چاق یا لاغر . هر کس با توجه به شرایط خود از فوائد یوگا بهره مند می شود .
هر موقعیت جسمی در یوگا برای حمایت از مفاصل ، عضلات ، ساختر و عملکرد بدن طراحی شده است . هر موقعیت را می توان به ساده ترین شکل اصلاح کرد و با کمک ابزار تمرین کرد فرد می تواند بایستد ، یابر یک صندلی یا صندلی چرخ دار بنشیند و یا حتی روی زمین یا در رختخواب دراز بکشد و تمرین ها را در حد بدن و توانایی خود انجام دهد .
تجسم که شامل تلفیق یک تمرین تنفس همراه با تصور انجام موقعیت های جسمی است می تواند برای افراد مبتلا به ام اس از جمله افرادی که توانایی تحرک ندارند مفید باشد.
همانطور که مختصرا اشاره شد هر کدام از بخشهای یوگا به تنهایی باعث افزایش سلامت جسمی و روانی افراد و به ویژه افراد مبتلا به ام اس می شود اگر این بخشها کنار هم گذاشته شده و به صورت یک پکیج جامع آموزش داده شود مسلما تاثیری چند برابر خواهد داشت. یوگای جامع می تواند به عنوان یکی از درمان های مکمل ام اس در نظر گرفته شود به همین دلیل است که بسیاری از پزشکان یوگا را به بیماران مبتلا به ام اس توصیه می کنند . البته لازم به ذکر است که آموزش یوگا در مراکز معتبر و حرفه ای به شکل اصولی اهمیت بسیاری دارد .
منبع
چوپرا ، دیپاک، سلامتی کامل، ترجمه ح‍م‍ی‍درض‍ا ب‍ل‍وچ و ح‍س‍ن ه‍ن‍دی‌زاده،
صمیمی ، سینا ، مقالات سایت یوگای سینا
کاپلان، ماریانا، روانشناسی و یوگا، ترجمه میلاد تکسیبی ، انتشارات نسل روشن